İşlenmiş tüm ürünler içinde gıda ürünleri ambalajlanma ve satışa sunuluş açısından en fazla dikkat edilmesi gereken maddelerden biridir. Gıda ürünlerinin pazarlama aşamasında ve tüketiciye taze olarak ulaşmasında yeterli ve fonksiyonel bir ambalajlamanın önemi büyüktür.
Diğer ülkelerin ülkemizden, işlenmiş gıda maddelerine olan talebinin giderek arttığı bir dönemde uygun bir ambalajın benimsenmesi gerekli olmaktadır.
İklim değişiklikleri, depolama ve taşınma sırasında meydana gelebilecek zararlardan ürün ancak ambalajı sayesinde korunabilecektir. Ayrıca buna ek olarak ideal bir ambalaj içindeki ürünü tozdan, kirden, böceklerden, küften, nemden ve dışarıdan gelebilecek herhangi bir etmenden de korumalıdır.
Süt ve Süt Ürünleri
Süt:
Süt ve süt ürünleri değerli bir hayvansal protein kaynağıdır. İnsanların beslenmesi açısından hayvansal kaynaklı proteinlerin yeri ve önemi çok büyüktür. Maalesef ülkemiz süt hayvanı varlığına oranla düşük miktarda süt üreten bir ülkedir. Gelişmiş ülkeler ve Avrupa Topluluğu ülkelerinde süt ve süt ürünlerinin kişi başına tüketimi yılda 350 kg civarında bulunmasına rağmen ülkemizdeki yıllık kişi başına tüketim miktarı bunun %20'sini geçmemektedir.
Cam:
1950 yılına kadar genelde süt şişe içerisinde satılmaktaydı. Daha sonra bu oran daha hafif ambalaj istenmesi nedenleriyle oldukça düşmüştür. ABD'de şişe kullanım oranı %10 kadar olsa da Avrupa ülkelerinde yüksektir. Ülkemizde ise şişe kullanım oranı ( % 3,5 ) açıkta satılan süt oranı ( % 94,9 ) yanında oldukça düşük olsa da tetra-pak poşetler içerisinde satılan süt oranına ( % 1,6 ) göre daha fazladır. Canı şişelerin ağızlan genellikle alüminyum fol yo ile kapatılmaktadır. Şişe kapağı olarak kullanılan alüminyum folyo 0.040-0.080 mm kalınlığındadır ve istenirse baskı yapılabilmektedir. Yapışma özelliği olmayan bu folyolar önce presle kapak haline getirilmekte ve şişelerin ağızlan kapatılmaktadır. Pres sırasında kalıpların aşınmasını, folyonun yüzeye daha düzgün çalışmasını sağlamak için yüzeye 0.2 gr/m2 food grade kaydırıcı ( mineral yağ ) uygulanır.
Sütü en iyi değerlendirme yolu, başka bir söyleyişle sütten en iyi yararlanma yolu onu süt olarak tüketmektir. Bu durumda sütün sağıldığı andaki besin değerine en yakın değerde kullanılması mümkün olmakta, çeşitli besinleri işleme durumunda ise elde edilen ürüne bağlı olarak sütün yalnızca bir yada birkaç öğesinden yararlanılmaktadır.
Tetra- Pak:
1940 yıllarında Karton/PE ve KartonAVax türü ambalajlar üzerinde yapılan çalışmalar ve bu ürünlerin kullanılmaya başlanması sonucunda tetra-pak ambalaj tipi ortaya çıkmıştır. Önce wax kaplı karton ambalajlar içerisinde piyasaya verilen süte zaman içerisinde wax geçmeye başlamış ve bu türden vazgeçilmiştir.
1960 yıllarında ortaya çıkan PE kaplı karton ambalajlar bu probleme büyük oranda çözüm getirmiş ve halen de pek çok ülkede bu ambalajlar kullanılmaktadır. Ardından sütün raf ömrünü artırmak ve sterilizasyona uygunluğu sonucunda tetra-pak modeli geliştirilmiştir.Bugün karton /PE/A1. Folya / PE spesifikasyonundaki bu model yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde ise tetra-pak türü, cam ambalaja göre fiyat farkından dolayı daha az oranda kullanılmaktadır. Ülkemizde ise tetra-pak türü, cam ambalaja göre fiyat farkından dolayı daha az oranda kullanılmaktadır. Fakat fiyat farkına rağmen, süt İçerisinde ya da açıkta satılan sütün; ısı ve ışıktan hemen etkilenerek bozulması bu ambalaja doğru eğilimi artırmaktadır.
Plastikler:
Yiyeceklerin muhafazası bakımından en uygun ambalaj olan plastik kalıplar kolayca şekillendirilir. Sert ya da yumuşak, esnek ya da saydam olabilirler. Sıvı, kati, elyaf, köpük, film halinde bulunup, sonsuz sayıda şekil ve renge bürünebilirler. Fiziksel karakterleri onları kolay deforma olmaktan ve bozulmaktan korur. Zor kırılırlar ve en yüksek üretim çizgisinde yeterlilik ve uygunluk gösterirler.
ABD’de plastik şişeler süt ambalajı için büyük bir Pazar teşkil ederler ve en çok LDPE (ucuz olduğundan) ve büyük hacimlerde kırılmaya dirençleri nedeniyle HDPE kullanılır. Cama göre avantajları: hafif olmaları ve daha az yer kaplamalarıdır.
Süt Ürünleri
Krema:
Işık geçirmeyen alüminyum kapaklar süt ürünlerini bozulmaktan koruyor. Tatlı kremalar için dağıtım zinciri, özellikle bu ürünün talebini az karşılıyor. Lezzetli yiyeceklerin tüketilmesine kadar ambalaj birimleri uzun süre ışıkla karşı karşıya bulunmaktadır. Ve hiçbir etki faktörü kremanın kalitesini çok kısa süre içinde ışık gibi olumsuz etkileyemez. Fravenhof Gıda Maddeleri Teknoloji ve Ambalaj Enstitüsü ( FhILV), süt ürünlerinin depolanma testlerinin bir çoğunda aralarında farklı ambalajlar içinde ışık etkisi altında kremanın nasıl bir davranışa sahip olduğunu da araştırdı. Bu arada alüminyum kapakların kural olarak diğer ambalaj varyasyonlarından daha iyi olduğu sonucuna vardı. Kap artık taze doldurulmuş tatlı kremalar için çok yaygın ambalaj şeklidir.
Krema kapları için plastik ve alüminyum kapak malzemelerinin karşılaştırılan değerlendirilmesi, ışık geçirmezliği eğilimi bakımından araştırmanın merkez noktasını teşkil ediyordu.
Krema süt ve yağ arası bir yapıdadır. Bünyesinde bulundurduğu yüksek miktardaki yağlar nedeniyle bozulmaya oldukça müsait bir maddedir. .Kremalar özellikle su kayıplarından korunması gerekmektedir. Dondurulmuş kremanın raf ömrü korunmaksızın 1-2 gün kadardır. Kremalarında aynı süt ürününde olduğu gibi PE kaplamalı kartonlar veya tetrapak tipi modeller içinde saklanması uygundur. Ayrıca PE kaplamalı yağ geçirmez kağıtlarda kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Folyo/ wax/ Kağıt tipi spesifıkasyonlar ise hem sızdırmazlık, hem de nem transferine olanak sağlamaması sayesinde diğer türlere göre daha avantajlı görünmektedir. Toz halindeki kremalar için ideal ambalaj, alüminyum folyolu malzemedir.
Dondurma:
Dondurma süt, katı, krema şeker ve düzenleyici karışımından yapılır ve bu karışım sağlık koşullarını sağlamak için pastörize edilir. Pastörizasyon sırasında homojene edilerek uygun bir yapıya ulaştırılır. Ardından tatlandırıcı karıştırılıp dondurulur. Dondurulan karışım dövülerek yumuşatılır.
Karton:
Hafif, ucuz, kolay üretilebilir, üzerine yazı basılabilir ve depolanabilir olması nedeniyle tüketim mallarının ambalajlanmasında bilinen en eski ambalaj türleridir. Kuru gıdadan pasta ve dondurmaya kadar bir çok ürünün ambalajı olarak kullanılır. Ürün ne olursa olsun; geleneksel karton ambalajların tasarlanma yöntemleri aynıdır.
Dondurmanın ilk ambalaj malzemesi olarak karton kutular görülmektedir. Ekonomik sonuçlar göz önüne alındığında yüksek satış nedeniyle bu kutular avantajlı görülse de, tekrar tekrar açılıp kapanmaması, sıcaklık değişikliklerine karşı etkilenmesi nedenleriyle dezavantajlı duruma düşmektedir.
Alüminyum Folyo Laminelli Kartonlar:
Alüminyum folyo ışık, nem ve ısı radyasyonuna karşı etkili bir materyaldir. Böylece dondurma ısının muhafaza edilmesi sayesinde oldukça uzun müddet korunabilir.
Alüminyum folyonun diğer bir avantajı da üzerine yapılacak baskı ile çok daha cazip olmasıdır.
Plastik Kutular:
Plastik kapların avantajları, darbelere karşı iyi dayanma ve kırılma durumunda bile etrafa saçılmamasıdır. Hafiftir. Estetik görünüm ve ultraviyole ışığına karşı koruma açısından çeşitli renklerde üretilebilmesi, şeffaf olması, kısa süreli üretimlerde ekonomik olması, cam ambalajla karşılaştırıldığında çok çeşitli şekillerde üretilebilme olanağıdır.
Son yıllarda kullanılan dondurma ambalajlarından biri de plastik kaplardır. Plastik cinsi olarak PVC, PS ve PE kullanılmaktadır. Bobin halindeki malzeme vakum uygulanarak porsiyonluk veya istenilen boyutta kap haline getirilmekte dolum yapılıp ağzı kapatılmaktadır. Bu tür malzemelerin kapakları da genelde plastikten yapılmaktadır.
Margarinler:
Uzun Süreli Saklama Koşulları:
Uzun süreli saklamalar için yağ, geçirimsiz malzemelerle sarılmalıdır ve buzdolabında muhafaza edilmelidir. Karton veya kağıt ambalaj içerisinde koku transferi olabileceğinden uygun bir malzeme ile lamine edilecek olursa uzun süre korunabilir.
Parşömen Kâğıt:
Geniş çapta kullanılan bu ambalaj malzemesi steril olarak üretilmektedir. Parşömen kağıtlar yağ geçirmez olmalarına rağmen oksijene karşı geçirimsizliklerinin yetersiz ve ışığa karşı geçirimli olması nedenleriyle dezavantajlı duruma düşmektedirler. Ancak kısa süreli saklamalar için uygun olabilirler.
Alüminyum Folyo ile Laminelli Malzemeler:
Halen Avrupa ve Amerika'da gelişmiş ülkelerde tere yağlar tamamen alüminyum folya/ pergament kağıdı vaks laminasyonu folyolar içinde pazarlanmaktadır. Bu tip ambalaj yapısının yanında özel metotlarla elde edilmiş PE ve vaks sıvamalı karton kutular veya antişok PS kutular içinde ağızları alüminyum folyo ile kapatılmış folyolar içinde de ambalajlanmaktadır.
Peynir:
Beyaz peynir ülkemizde en fazla miktarda üretilen bir peynir çeşididir. Gelişmiş ülkelerde halk sağlığı için peynir yapılacak sütün pastörize edilmesi zorunludur.
Peynirde Kullanılan Ambalaj Folyoları:
Son yıllarda ülkemizde bazı beyaz peynir ürünleri dahil hemen hemen bütün kaşar peyniri çeşitleri, gravyer peyniri ve sert yapılı özel peynirler vakumlu PA/PE kaekstrüzyonu bileşik (Verbund) folyoları içinde ambalajlanmaktadır. Salamura peynir tipleri ise PE torbalar içinde pazarlanmaktadır. Eritme peyniri için çıplak 12 mikron özel laklı alüminyum folyo kullanılmaktadır. Lfçgen ve dörtgen tarzındaki bu ambalajların kolay açılması ve ürünün dışarı alınması için striple (ince bant) donanımı yapılmaktadır. Diğer eritme peyniri çeşitlen ise antişok PS kaplarda ve üzerleri özel laklı 20-30 mikron kalınlıkta alüminyum folyodan mamul kapaklarla termik yapıştırılmak suretiyle pazarlanmaktadır.
Yoğurt:
Son yıllarda pek çok ülkede popüler olan yoğurt, düşük ısıdaki sütün mayalandırılmasıyla yapılır. Ayrıca içerisine meyve veya tatlandırıcı ekleyerek piyasası artırılmaktadır.
Yoğurt Avrupa ve Amerika ülkelerinde genelde polystyren kaplar içerisine konulmakta ve ağzı laklı alüminyum folyo ile kapatılmaktadır. Kapak folyosunun kolaylıkla kaldırılması avantajını artırmaktadır, Polystyrenin kırılma özelliğinden dolayı problem olsa da ekonomik ve pratik olmasından dolayı yaygın olarak kullanılmaktadır. Meyveli yoğurtlarda, meyve asitlerinin alüminyum folyoya etkisini lak önlemektedir. Bir başka ambalajda ise, yoğurt yine PS ve PVC kaplara konulmakta fakat kapak olarak, PP/PVC spesifıkasyonundaki bir malzeme kullanılmaktadır. Ambalajlama ise FFS tipi makinalarda yapılmaktadır.
Et ve Et Ürünleri:
Et ve et ürünleri son derece hassas bir gıdadır ve çabuk bozulurlar. Bilindiği üzere, gıda ürünlerinin ambalajlanmasında kullanılan malzemeler ve prosesler çok önemlidir. Ancak et ve et ürünleri için ambalajlama ayrıca çok özel bir öneme sahiptir. İşletmelerde sağlık (Hijyen) ve doğru ısıya uyma gibi koşullara riayet edilmezse modern, yüksek bariyerli ambalaj folyoları kullanımının bir anlamı kalmaz.
Et ve et ürünlerinin ambalajlanmasında kullanılan ambalaj malzemelerinde İki öneli özellik vardır. Birincisi korunması zorunlu olan kritik nitelik ve ikincisi gıda maddeleri için karakteristik olan fonksiyonel özellik. Bunlar çok iyi ayırt edilmelidir. Fonksiyonel özellikten tipik tat, renk, görünüş ya da herhangi başka bir satış için önemli özellik anlaşılır. Bu fonksiyonel özelliklere uygun ambalaj tekniği uygulanmalıdır. Bu yapılmadığı zaman tüketici için tehlike söz konusudur. Et mikro organizmalar için fevkalade uygun bir beslenme aracıdır.
Her türlü çıplak, kaplamalı veya laminelli kağıt çeşitleri et sarmak amacıyla kullanılmaktadır. Yalnız kağıdın nem veya yağa karşı dirençli olması gerekir. Yoksa nem kartonu zayıflatır ve yağın karton içerisine nüfuz etmesine neden olur. Bunun sonucunda istenmeyen lekeler ve kokular oluşur, ayrıca et ekşir. Bu nedenle kartonun veya kağıdın kaplanması gerekir. Kaplama maddesi mum olabilir. Bir başka ambalaj malzemesi olan PE (Polyetilen) filmlerinin kullanım alanları oldukça fazladır. Nem-Buhar geçirimsiz olan PE filmler düşük sıcaklıkta (-51°C ) bile esnekliğini koruyabilir. Yüksek oksijen geçirgenliği ise taze et ambalajında kullanılmasını sağlamaktadır.
Taze etlerin paketlenmesinde, su geçirgenliğinin düşüklüğü, oksijen geçirgenliğinin yüksekliği ve genel olarak fiyatın uygun olması sebebiyle dünyada en yaygın olarak orta ve yüksek yoğunluktaki polietilen filmi kullanılmaktadır. Bu gün, sanayide gelişmiş ülkelerde, düşük yoğunluktaki polietilen film üzerine ilave bazı işlemler uygulanılarak taze et paketlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Polietilen film özellikle vinil asetatlar ile kaplanarak oksijen geçirgenliği, dayanıklılığı ve şeffaflığı yönünden geliştirilmektedir.
Konserve et ürünlerinde genel olarak iki tip paketleme yöntemi uygulanır. Birincisi, ince teneke veya alüminyum kutular, ikincisi ise, cam kavanozlardır. Kutularda kararmanın önüne geçilmesi için, iç yüzey anamel tabakası ile kaplanmalıdır. Kutulara et veya etli ürün doldurulduktan sonra lehim kullanılmaz, kutunun yapılış özelliği nedeniyle çift büküm uygulanarak kapatılır. Gam kavanozların ağzı, genel olarak bükmeli ve oldukça kalın teneke kapaklar ile hava geçirmez şekilde kapatılır.
Kanatlı hayvan etlerinin ambalajlanmasında belirli düzeyde su buharı geçirmeyen, nem direnci olan ve ürünü sıkıca sarabilen materyaller seçilmeli ve vakum paketleme uygulanmalıdır.
Bu amaçla shrink filmler, PVDC, PETP, LDPE ve yumuşak PVC torbalar kullanılabilmektedir. Kanatlı ürünlerin uzun süre depolanması halinde bu materyallerden düşük oksijen geçirgenliğine sahip olanlar tercih edilmelidir.
Şeker, Çikolata ve Şekerlemeler
Şeker:
Şeker beyazdan koyu kahverengiye çeşitli saflıklarda üretilir. Grandi beyaz ve kahverengi şeker genelde wax kaplamalı karton kutularda paketlenmektedir. Yada plastik torbalar içerisindeki şeker daha sonra karton kutular içerisine konulmaktadır. Yada direkt film pencereli karton içerisinde paketlenmektedir. Film olarak PE, Polystyren veya PVC kullanılmaktadır. Son zamanlarda şeker ambalajında PE kaplı kartonlar yaygınlaşmaya başlamıştır.
Çikolata ve Çikolata Ürünleri:
Çikolata kakao taneciklerinin mayalanması ile elde edilir. Ayrıca kakao çekirdeklerinin öğütülmesi ile çikolata likörü elde edilir ki bir çok ürün bununla yapılmaktadır. Çikolata yağları, ekşimeye açık olmasına rağmen koku ve tat transferine açıktır. Dolayısıyla çikolatanın dışarıdan herhangi bir koku ya da tat almaması gerekir.
Piyasada pek yaygın olmasa da katı ucuz çikolata, bar ve çikolata kaplı şekerleme ambalajında küçük hacimler için 10 gr/m2'lik büyükler için ise 20 gr/m2'lik gelasin kağıtlar kullanılmaktadır. Başka malzemeler eklenerek üretilmiş çikolata ve ürünlerini ambalajında ise folyo/ wax / kağıt / wax veya folyo/kağıt/PE gibi pek çok spesifikasyon kullanılmaktadır.
Başka bir çikolata ambalajı ise alüminyum folyo direkt kullanılarak yapılmaktadır. Alüminyum folyo 0.012 - 0.015 mm kalınlığındadır ve baskılı yada baskısız olarak üretilebilmektedir.
Kakao:
Toz halindeki kakao nem değişikliklerinden korunduğu takdirde oldukça kararlı bir üründür. Genelde ağzı alüminyum folyo kapaklı kutular içinde satılmakla beraber, daha az miktardaki satışlar için Alüminyum folyo / Kağıt / PE ve PE kaplı kağıtlar kullanılmaktadır.
Şekerleme:
Şekerlemeler, katkı maddeleri şeker ve tatlandırıcıların kombinasyonu ile elde edilir. PE ve OPP filmler kullanım alanları açısından son zamanlarda selefonun yerini almaya başlamıştır. PE selefon kadar gaz geçirimsiz ve berrak görünümlü olmasa da yırtılma dayanımının mükemmel olması, heat seal için uygun olması ve nem geçirimsiz olması nedeniyle avantajlı olmaktadır. Polipropilen polietilene göre daha berrak ve tok bir malzemedir.
Alüminyum folyo laminelli malzemelerde son zamanlarda oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle daha pahalı ve korunmanın çok önemli olduğu şekerlemeler için FolyoAVax/Kağıt veya Folyo/PE/Kağıt/PE kombinasyonları kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra, yine alüminyum folyo kullanılarak yapılmış pek çok ambalaj malzemesi bulunmaktadır.
Kabuklu Yiyecekler:
Meyve ve fındıklar şekerlemelerde önemli katkı maddeleridir. Ayrıca paketlenerek de satılır. Fındık ve fıstıklar bünyelerindeki yüksek yağ miktarı nedeniyle oxıdasyon sonucu ekşimeye ve neme duyarlıdır. Çok fazla nem mikroorganizmaların oluşumuna az miktardaki ise kırılganlığa ve tat kaybına neden olur. Normal nem oranı %3,5 kadardır ve %2'nin altına kesin düşmemelidir. % 5.5 - 6'yı geçerse oldukça sulu yumuşak ve az raf ömrüne sahip olur. İdeal bir ambalajı raf ömrü için sıfır oksijen geçirimsiz olması gerekir ve vakum altında paketlenmelidir. Ayrıca ürünü fiziksel etkilere karşı da korumalıdır.
Ultraviole ışıklarda doymamış yağlar okside olacağı için ekşime olacaktır. Dolayısıyla kullanılacak ambalajda bu unsurda göz önüne alınmalıdır. Meyveli şekerlemelerde aynı sert şekerleme yapısındadır. Fazla nem yapışkanlık yapar. Bu nedenle en önemli dikkat edilmesi gerekli nokta nem miktarını istenilen oranda tutmaktadır.
Su Alkollü - Alkolsüz veya Gazlı İçecekler
Su:
Dünyayı oluşturan kıtalar arası içecek alışkanlıkları, ayrılıklar taşısa da, piyasa koşulları benzerlik gösteriyor, tüm pazarda korkunç bir rekabet hüküm sürüyor çünkü; çok uluslu büyük firmalar pazarlama gücü ve dağıtım kanalları sayesinde kozları ellerinde tutuyorlar.
Cam şişe, İçecek ambalajlan arasındaki yerini tekrar doldurabilme, geri toplanma ve geri dönüştürme özelliklerine sahip olması, saydam ve bariyer, saklama özelliklerinin iyi olması nedeni ile hala koruyor. Ancak kırılganlık ve ağırlığı, içecek ambalajı olarak kullanılan diğer ambalajlara göre büyük dezavantajdır.
Kahve:
Kahve toplandığı zaman küçük sulu bir meyvedir. İlk kahve ambalajı olarak kağıt paketler görülmektedir. Daha sonra iç içe iki kağıt kullanılmış fakat problemlerin tam olarak ortadan kalkmaması üzerine iç kısma film çekilmiştir. Film malzemeye mükemmel bir gaz geçirimsizlik özelliği vermiştir. Cam yaygın olarak kullanılır. Fiyatının düşüklüğü ve kapağın tekrar tekrar açılıp kapatılabilmesi açısından tercih edilmektedir. Plastik kavanozlar eğer gerekli olan Özelliklere cevap verebilecek yapıda olabilseler, cam ve metal kavanozların yerini alabilirler. Kahve son zamanlarda vakum altında paketlenmektedir. Bu işlem için en uygun ambalaj şeklinden biri olan poşetler malzemelerin birleştirilmesiyle tetrahedral yapıda üretilmektedir.
Çay:
Meşrubat sektörünün en önemli özelliklerinden biri üretimden son tüketime kadar tüm aşamalarda ilgili diğer sektörlerle yakın iş birliği içerisinde bulunmasıdır. Bu özelliği ilgili sektörlerin gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bunlar arasında özellikle ambalaj sektörüne olan katkısı küçümsenmeyecek kadar yüksektir.
Çay; kafein, tannin ve yağ içerir. Çayın ilk ambalaj malzemesi tahtadır. Ardından kağıt poşetler içerisinde satılmaya başlanmıştır. Bunun yanı sıra cam veya teneke kavanoz ve kutular ambalaj malzemeleri geniş yer kaplamaktadır. Alüminyum Folyolu fleksible ambalaj malzemesinin ise avantajları göz önüne alındığında diğerlerinden çok daha önemli hale gelmektedir. Çay genelde; alüminyum folyo/kağıt/PE spesifıkasyonundaki malzeme ile ambalajlanmaktadır.
Alkollü - Alkolsüz ve Gazlı İçkiler
Bu içkiler için kutu olarak kullanılacak ambalaj malzemesinden mukavemet ve geçirimsizlik özelliklerinin yanında saydamlık ve antioksitlikte aranmaktadır. Performans özellikleri ise şöyle sıralanabilir.
- Sünme dayanıklılığı: Çaptaki artış 90 günde %3'ten az olmalıdır.
- Darbe mukavemeti: 1-2m yüksekten sert bir yüzeye bırakıldığında kırılmamalıdır.
- Gaz geçirgenliği: 90 günde gaz kaybı en fazla %15, oksijen girişi 90 günde25 ppm'den az olmalıdır.
Cam şişe veya alüminyum kutular oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Alüminyum değişik alaşımları kullanım yerlerine göre ayarlanmaktadır.
Meyve ve Sebzeler:
Gıda sektörünün alt sektörlerinden biri olan yaş meyve ve sebzeler ve işleme sanayi; büyüme potansiyeli ve ihracat hacmi yüksek olan sektörlerin başında gelmektedir.
Aranılan nitelikleri yönünden yaş meyve ve sebze ürünlerinin ambalajı, içindeki ürünü ezilme, sallanma ve üzerindeki istifin basıncından koruyacak şekilde sağlam ve sert olmalı ve özellikle hafif olmalı, havalanma, soğutma, fumigasyon ve benzeri işlemlere uygun ve içindeki ürünlerin kontrolüne olanak vermeli, boş olduğunda kolay taşınmalı, az yer kaplamalı, kolay hazırlanabilir, doldurulabilir ve kapatılabilir olmalı, istifleme, taşıma vb. işlemlere uygunluk açısından sorun çıkarmamalı, içindeki ürüne iyi bir ortam sağlamalı, işaretlemeye ve etiketlemeye elverişli olmalıdır. Doğal olarak tüm bu nitelikleri yanında keza ekonomik olması da ön planda tutulmalıdır.
Yaş meyve ve sebze ambalaj kaplan imal edildikleri malzemelere göre kısaca aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:
- Çuval yada ağ (file) ambalajlar
- Ahşap ambalajlar (sandıklar, paletler, kapaklar)
- Plastik ambalajlar (Polyetilen, PE, Polipropilen PP, Polisitren PS, Polivinilklorür PVC, Poliamid PA filmler, levhalar, treyler ve kaplar).
- Kağıt esaslı ambalajlar (sargılık kağıtlar, kağıt torba ve çantalar, karton kutular, oluklu mukavva kutular, treyler, etiketler, örtüler, kuşaklar ve bantlar).
- Diğer ambalajlar (Metaller ve Camlar)
Taze meyve ve sebzeler:
Taze meyve ve sebzelerin değerlendirilmesi aşamalarında cam ambalaj kapları başta gelen ambalaj malzemeleri olmaktadır.
Cam kapların yaş meyve ve sebze değerlendirilmesinde kullanılması çok eski yıllara dayanmaktadır. Bu sanayi dalında cam ambalaj daima önde gelen ve aranan bir ambalaj malzemesi olmuştur.
Kurutulmuş Gıdalar:
Bu gruba çeşitli proseslerden geçirilerek suyu alınmış, kekmiks, çorba ve puding gibi gıdalar girmektedir. Gıdanın özelliğinden dolayı mükemmel bir su buharı ve özellikle gıda içerisindeki yağ bileşimlerinden dolayı gaz geçirimsizliği istenmektedir. Gıda içerisindeki yağ asitleri, oksijenle karşılaştığında oksidasyona neden olur ve bunun sonucunda ekşime, renk ve tat değişikliği meydana gelir. Hatta bu reaksiyonlar paketleme işlemi bittikten sonrada bir süre devam eder.Dolayısıyla bu tür aktivitelerin azaltılması gerekmektedir. Kurutulmuş toz gıdaların paketlenmesi sırasında ortaya çıkan problemlerden biri, eğer malzeme üzerinde statik elektriklenme olursa, toz halindeki bu gıdaların yapışma bölgelerinde dağılarak yapışmayı engellemesidir. Bu nedenle heat seal yapılacak kısamda bir ionomer kullanılması probleme çözüm getirebilir. Gıda korunması için kullanılacak ambalaj malzemeleri genelde PE kaplı kağıtlar yada LDPE/Al.Folyo/ LDPE/ Kağıt spesifıkasyonlandır.
Meyve ve Sebze Suları:
Cam şişelerin kullanımında tekrar doldurmak, geri toplamak ve geri dönüştürmek gibi vazgeçilmeyecek avantajları vardır. Şeffaf ve bariyer olma, saklama özellikleri iyidir. Çeşitli şekil ve tiplerde üretilebilmektedir. Meyve ve sebze suları şişelerinde plastik compound'lı metal taç kapak kullanılmaktadır.
Pet şişe diğer plastiklere nazaran daha dayanıklı daha şeffaf ve su buharı ve karbondioksite karşı daha bariyer özelliğe sahip bulunmaktadır. Geri dönüşüm imkanları son yıllarda çok iyi geliştirilmiş bulunmaktadır.
Tetrapak kutuları; malzemeleri bağlayan ve dış ve iç yüzeyde bulunan PE kaplama özel reçinelerden elde edilmektedir, Tetrapak ambalajlı ürünlerin raf ömrü oldukça uzun bulunmaktadır.
Metal kutularda önceki yıllarda kullanılan geleneksel üç parçalı kutu üretimi yerini bugünkü iki parçalı kutu üretim teknolojisine bıraktıktan sonra üretimde verimlilik, maliyet ve görünüş bakımından büyük bir basan elde edilmiştir. Daha sonra kolay açılan kapaklı kutuların piyasaya çıkması üretici ve tüketiciye büyük basan sağlamıştır.Stand-up pouches (dik duran poşet ); meyve suyu ambalajında kullanılan dik duran poşetin yapısı 130gr/m2 triplex folyo olup, 12 mikron PET 9 mikron AJü folyo!90 mikron PE laminasyonu yöntemi ile gerçekleştirilmektedir.
Lamine poşetler, meşrubat sektöründe meyve tozu üretim ve tüketiminin hızlı artış trendi içine girmesinde gerekli ambalaj malzemesinin ülkemizde üretilme imkanının çok iyi olması önemli rol oynamaktadır. Baskı üst plastik filme reverse (ters) basılmak suretiyle hem dış etkenlere karşı korunmuş, hem de albeni niteliğini arttırmıştır.
Hazır veya Aperatif Yiyecekler:
Bu tür yiyecekler normal olarak yemeğin bir bölümünü oluştururlar. Genellikle yemek aralarında, spor yaptıktan sonra, dinlenirken gibi yemek dışı yenilen yiyecekler denebilir. Patates, mısır cipsleri, fındık, fıstık, çeşitli krakerler, peynir dilimleri, börekler, sandviçler ve çeşitli gıdalar bu sınıftandır.
Kullanış amacına uygun fleksibl ambalaj malzemelerinde aranılan genel özellikler, su buharı, gaz, koku ve ışık geçirmezliği, rutubete ve yağa karşı mukavemeti, baskı lakları, mürekkep ve boyaların tutuculuğu, darbeye karşı dayanıklılığı, delinme kabiliyeti ve yırtılma kolaylığı gibi mekanik ilişkileri, içine konulan ürüne tat ve koku nüfuzu, ambalajlamada sıkı kapanma ve ihtiyaç anında kolay açılabilme özelliği, kalınlıkları ve tüketim öncesi yada tüketim sırasında uygulanacak servise hazırlama proseslerine (dondurma, ısıtma, pişirme, kaynatma ) uyum sağlama şeklinde özetlenebilir.
Son yıllarda ülkemizde bazı peynir ürünleri dahil hemen hemen bütün kaşar peyniri çeşitleri vakumlu PA/PE koestruzyonlu bileşik folyoları içinde ambalajlanmaktadır. Kap ayran ambalajında geri dönüşümlü ağzı alü-folyo sıvalı cam şişelerde kullanılmaktadır.
Turşu, sebze ve meyve konserveleri ambalajı olarak cam kavanozları, 0,5 ve 4 kg. teneke kaplar kullanılmaktadır.
-18°C ve altında dondurma, gıdada mikro organizmaların gelişme ve faaliyetlerini yavaşlatmak, kimyasal reaksiyonlarını geciktirmek ve enzim hareketlerini önlemek için kullanılmaktadır. Dondurulmuş gıda ürünlerinde değişik fiziksel ve kimyasal karakteristiklere haiz fleksibl ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır.
Patates - Mısır Cipsleri:
Her sene artan bir oranla en çok satılan yiyecekler arasına giren patates ve mısır cipsleri %2.0'si su, % 6.7 protein, %37.1 yağ, % 51.5 karbonhidrat ve % 3'ü çeşitli minerallerdir.
Patatesler yıkanıp makinalarda dilimlendikten sonra 90 ~ 110°C'taki yağ içerisinde kızartılır. 3-5 dakika süren kızartma işleminden sonra fazla yağlar alınır ve tuz eklenir. Paketlemeden önce cipsler paket içerisinde olacak terlemeyi ve yumuşamayı önlemek için soğutulur. Şekil verme-doldurma ve yapıştırma yapan makinalarda kullanılmalıdır.
Patates ve mısır cipslerinde ambalaj gıdayı ekşimeye, neme, tat ve koku transferine ya da değişimine izin vermemek için kullanılır.
Otomatik makinalarda ambalajlama önce selefonla başlamıştır. Laminelli malzemeler yaygın olarak kullanılmaktadır.
Film - film spesifıkasyonundaki malzemeler iyi sonuç vermesi neticesinde bu tür lamineli ambalaj malzemeleri kullanımı daraltmaya başlamıştır. Daha çok dublex PVDC kaplı selofan filmler kullanılmaktadır.
Hububat, Ekmek ve Unlu Mamuller
Un genelde ekmek ve ekmek ürünleri (tost ekmeği, hamburger ekmeği, sandviç ekmeği ve pide gibi) üretim tesislerine 50 kg'lık bez çuvallar içinde teslim edilmektedir.
Granül, Hububat Ambalajı:
Pirinç, bulgur gibi granül haldeki hububat türü gıda maddelerinin çabuk bozulmasının en önemli nedenlerinden biri nemdir. Bu tür gıda maddelerinin bu nedenle, öncelikle nem, daha sonrada çeşitli böceklerden korunması gerekir. Fazla nem pirinç, arpa yada bulgurun küflenmesine neden olmaktadır.
Bu tür gıdalar genelde Selofan ya da PE pencereli karton kutular içerisinde satılmaktadır. Ayrıca şekillendirme ve dolum yapan makinalarda kullanılan PE torbalarda popülerdir. Bunun yanı sıra son zamanlarda kağıt / PE / Folyo / PE spektide yaygınlaşmaya başlamıştır. Bir diğer ambalaj türü ise karton kutu içerisine bu spesifikasyonlu ambalajın yerleştirilmiş halidir.
Patlamış Mısır:
Patlamış mısırın oksijen ve nemden korunması gerekmektedir. Patlamış mısırlar genelde diğer hazır veya aperatif yiyecekler gibi dublex selofan filmden yapılmış poşetler içerisinde satılır. Henüz patlamış mısırlar ise alüminyum tabaklar içerisindedir. Bu tabaklar içerisine konulmuş mısırlar yemeğe başlamadan önce patlatılmakta daha sonra paketin kapağı açılıp mısır yenilmektedir. Alüminyum folyo tabakların avantajı ayrıca bir pişirme tabağına gerek kalmamasıdır. Ürünün ne olduğunu belirten bir askıda bu tür ambalajı cazip kılmaktadır.
Un ve Unlu Gıdalar
Un:
Genelde un kağıt torbalar içerisinde satılmaktadır. Değişik miktarlarda paketlenmesi yapılan un, karton kutular içinde satılabilir. Un ve unlu gıdaların her şeyden önce nem ve haşereye karşı korunması gerekir.
Ayrıca evlerde, fast - food tüketim mahalleri, genel dağıtım merkezlerinde, pastaneler, tatlıcılar, börekçilerde börek, çörek, pide, pasta, kek ve hamur tatlıları üretiminde kullanılmak üzere 1,2,4 ve 10 kg'lık baskılı çift katlı kağıt poşet torbalar içinde de pazarlanmaktadır. Çift katlı söz konusu poşetlerde, içte bulunanlar için 70 gr/m2 esmer kraft kağıdı veya 70 gr/m2 imitasyon kraft kağıdı, dışta bulunanlar için ise 70 gr/m2 beyaz kraft kağıdı veya kuşe kağıdı kullanılmaktadır.
Üretimi tamamlanmış olan ekmek ürünlerinin ambalajında PE, PP ya da PP/PE laminasyonu torbalar veya kağıt torbaların sağlık ve hijyen açısından yasal olarak kullanılma zorunluluğu uygulamaya konulmuş bulunmaktadır.
Bisküvi ve Krakerler:
Bisküvi; un, yağ, şeker tatlandırıcı ve renk vericilerin katılmasıyla yapılan hamurdan elde edilir. Hamur daha sonra istenilen şekilde kesilir ve fırınlanır. Bisküvinin yumuşaklığı içerisine konulan katkı maddeleri ve unun yapısına göre değişir. Çok fazla bisküvi çeşidi vardır. Bazılarında şeker, bazılarında yağ oranı fazladır.
Eğer içerisinde meyve varsa, uygun olmayan ambalaj malzemesi gıdalarda mikro organizma oluşmasına, fındık varsa ekşimeye neden olur.
Krakerler ise aynı bisküviler gibidir fakat tatlandırıcı olarak peynir tuz gibi tatlı olmayan maddeler katılır.
Nem geçirimsiz selofan, OPP ile kaplı alüminyum folyolar, polistren, bisküvi ve kraker ambalajında kullanılmaktadır.
Kutu içinde kutu/ kutu içinde poşet ambalajlama, süper market raflarında bisküvi vb. ürünlerin ambalajlanmasında kullanılır. Dıştaki ambalaj değişik tür kağıtlar ve lamine malzemelerden içindeki plastik film, alüminyum yada lamine edilmiş özel kağıt torbalardan oluşur.
Zeytin ve Zeytin Ürünleri:
Zeytin içine kimyasal maddelerin katılımıyla hazırlamıştır. Genelde konserve halinde yada tenekelerde satılmaktadır. plastik poşetlemenin içinde de ambalajlanabilir.
Zeytin yağı sadece zeytinin sıkımından elde edilmektedir. plastik veya cam şişelerde 10 ve üstü kilolarda ambalajlanması da teneke kutularda olmaktadır.
Zeytin kolonyasının ambalajlanması da ya plastik yada cam şişelerde olmaktadır.
Zeytin sabunu karton ambalajlarda yada plastik ambalajlarda piyasaya sunulmaktadır.
Zeytin şekeri yine karton ambalajlamada kullanılmıştır.
"Plastiğin tercih edilme sebeplerinden biri de hafif olmasıdır. Örneğin l lt. hacmindeki şişe farklı ambalaj malzemelerinden yapıldığında daha ağır olmaktadır." |
FOTOĞRAFLAR
VİDEOLAR
© 2024
